Како да не се срамам од градот што го сакам?

Ми стигнува порака од другарка ми Калина дека летово доаѓа во Скопје заедно со Јагода и Ола од Полска! Тоа значи дека Калина има триста планови за тоа што ќе правиме со нив додека се во Скопје, каде ќе одиме, кои настани ќе ги посетиме, каде ќе шетаме околу Скопје, каде ќе се оди на кампување, каде ќе се пие, каде ќе се руча и, секако, во која кафана ќе се оди пред да си заминат назад во Полска. И тоа е секогаш така за секој странец што треба да ни дојде на гости во Скопје. И секогаш, одново и одново со Калина се потсетуваме себеси колку многу го сакаме овој град. Но, секогаш и секогаш, одново и одново, ми се отвора прашањето „Како да не се срамам од градот што го сакам?“. Љубовта и срамот за овој град се две чувства што веќе одат во пар. Логично е да се срамиме од тоа што не го сакаме кај себе, но кога станува збор за Скопје и љубовта за него, таа секогаш е врзана, поврзана и заврзана за срамот.

Речиси четири години работам во кафе-книжарницата „Буква“ што се наоѓа зад Парламентот, зад Домот на армијата, зад култното старо кино „Култура“ и зад веќе култната недоизградена црква „Св. Константин и Елена“. Значи, на педесетина метри од централното скопско шеталиште „Ул. Македонија“ и на 200 метри од главната улица во градот т.н. Рекорд. И? Секогаш кога треба да дојде некој нов човек во „Буква“ треба да му објаснувам како да стигне до тука бидејќи за да се стаса до „Буква“ треба да се преминат или брда и планини од нерегулирано паркирани автомобили или низ две искршени улички со раскопани и извадени плочки, низ премногу нечистотија и прашина. И секако, нема ниту едно улично светло околу самата кафе-книжарница и патчињата за стигнување до неа. „Буква“ е простор кој стана еден од главните културни центри кога станува збор за алтернативната и независна културна сцена. Таа ги пополнува празните места што се појавија по затворањето на „Менада“ или, пак, на „Магор“, па дури на некој начин и ја пополнува дупката што во културата се појави по „пропаѓањето“ на МКЦ. И одново и одново секој пат се нервирам кога треба некому да објаснувам како да стигне до „Буква“ и кога не можам да влезам со велосипед до таму и кога по стоти пат ќе се сопнам на истата расклатена плочка што и после десетото копање никако не се враќа на своето место. А да не зборувам за неможноста доставувачите да дојдат до „Буква“ за да донесат роба за во барот, за редовното формирање на мини-депонија околу контејнерите позади Собрание, за неиспразнетиот контејнер за стакло што стои така преполн неколку месеци, за редовното вршење нужда зад Домот на АРМ и за секоја фотографија од настан во „Буква“ со тарабите од недоизградената црква. И одново, толку многу го сакам ова културно јадро кое се наоѓа во центарот на Скопје и одново толку многу се срамам од секој нов човек кога треба да го донесам до таму поради сите препреки кои треба да се минат.

„Сакате да одиме на Матка утре со Јагода и Ола?“ ни вели Калина пред некој ден. На Матка не сум бил можеби 15 години, последен пат како дете преку некоја екскурзија од училиште. И во ред, се спремивме, се качивме јас и Марија во кола и тргнавме кон Рузвелтова да ги земеме Калина, Јагода и Ола. Ги земавме. Вклучивме мапа до Матка и после половина час возење ете сме, речиси стигнати пред скопскиот кањон. И? Паркинг. Секако дека изгубивме уште половина час барајќи место за паркирање поради општиот хаос што го начекавме таму и, на крај, конечно паркиравме. Јас тотално неспремен за движење низ природа и по карпи, во моите бордо Мартинс, тргнавме нагоре долж кањонот. И така неспретен, лизгајќи се со моите крајно несоодветни чевли уживав! Но, шетајќи се речиси избројав нула канти за отпадоци, а целото ѓубре беше распослано по карпите и природата. И одново, истото прашање од нашите гости од странство. Прашање кое го слушам секогаш и секаде каде што одам кога шетам низ т.н. знаменитости во Скопје: „Зошто има толку многу ѓубре?“. Е, зошто де?

Кога размислувам гласно за овие нешта се чувствувам очајно. Зошто воопшто да ги поставувам овие прашања? Зборуваме за основи на постоење на еден град. И тоа на главен град. На држава во Европа! (Уф, каква европоцентрична додавка!) Не знам зошто треба воопшто да ги размислуваме овие прашања кога се толку базични, кога се толку очигледни нешта кои се подразбира дека треба да бидат решени (и секако, тековно решавани) со самото тоа што постои овој град. И одново и одново, не сфаќам зошто треба да чувствувам толку многу срам за толку едноставни нешта! И одново и одново, зошто го сакам овој град при толку многу проблеми. Е, зошто де?

„Ние ќе одиме на кампување во Богомила!“ ми пиша Калина пред некој ден. „Океј, супер!“ вратив како најголем фан на неодење на кампување. И тргнале и се вратиле. И следната вечер го читам овој статус на фејсбук напишан од мајката на Калина: „...Непријатно ми е што имаме гостинки на децава од странство и што се возеле со воз во кој не можело да се седне на седиште затоа што имало ѓубре дури и на седиштата. Илина вика таму се плеткало некое детенце, ја отворило масичката и почнало да паѓа застојана храна, а детево си зело мафин и почнало да го јаде. Илина скокнала и му рекла: "Не!", а мајката се смеела. Поштата главна, напуштена и неисчистена 40 години. Гние. И си викам вака: Властите, кои и да се, не се срамат да се власт во држава што се руши? Пример, директор си на Пошта, или на Железничка... Па јас би умрела од срам, од незгодно, од шубе да сум главна, да сум на чело на нешто што се распаѓа, жими сė.“. Токму тоа чувство го имам секојпат кога ќе се соочам со прашањата зошто возовите ни возат 20 на саат, зошто има графити на Камениот мост, зошто нема светло по патот до Музејот на современа уметност, зошто нема ниту еден ноќен клуб кој работи ова лето, зошто, зошто, зошто. Зошто е ова вака? И како може, одново и одново, да го сакам овој град!?

Се чувствувам очајно и пробувам да не мислам на гнасотијата на градот во кој живеам речиси 25 години. Излегувам од дома, ставам на себе наочари за сонце, се качувам на велосипедот и тргнувам на смена во „Буква“. „Многу беше убаво овие неколку денови...“ ми стигнува порака од Калина. И насмеан тргнувам по вжештените велосипедски патеки на мојата десетминутна вожња до „Буква“.

Инаку, во кафана бевме кај „Јоле“. И еве една песна за нашата ламја! Или за Ѓорѓи! Не знам што е градов! :::

ЛАМЈАТА ГО УБИВА СВ. ЃОРЃИЈА

го спобудалевме твојот коњ

ти го зедовме ореолот и на една од главите си го ставивме

те легнавме наземи и те пеплосавме

за да се напише една песна како ние тебе сме те убиле.

прашај нѐ, имаме седум приказни за раскажување

прашајте нѐ,

сите вие гледачи, гатачи, видари, врачари, пророци

прашајте нѐ како љубов водевме

и како сме олицетворение на убавите жени

а ѓорги – градот што пробува да нѐ убие

со својот меч од ѓубре и полни канти,

очи налик на расипан автобус

и става ко 208-годишен старец што не може да си го најде гробното место.

прашај нѐ, имаме 107 причини за да не го сакаме ѓорѓи

имаме толку многу мажи безнадежни и немаме места за танц

имаме толку музиканти што нѐ заведуваат и немаме места за танц

имаме толку поети што за нас не пишуваат и немаме места за танц

имаме толку братучеди со едипови комплекси и немаме места за таааанц

толку многу фројдовски проблеми со родителите на ѓоргија

а ѓорѓи само на едно мисли – како да немаме места за танц.

го спобудалевме твојот коњ

а ти нѐ спобудале нас

ние не сме дел од тебе

а ти си дел од сите нас

ѓорѓи, збогум и заборави дека ќе ги угасиш светлата на излегување

тие одамна се згаснати.

Сега конечно одиме на танц.